Zabytki
Przyszowa znana jest przede wszystkim z przepięknego kościoła parafialnego pw. Świętego Mikołaja Biskupa, któremu poświęcona została osobna strona, jednakże na uwagę zasługują również inne zabytki w miejscowości.
Jednym z najstarszych obiektów w Przyszowej jest średniowieczny zamek, a raczej pozostały po nim wał ziemny oraz sucha fosa, znajdujący się na górze Łyżka (zwanej także Łyską lub Wyżką). Obiekt ten pełnił funkcję obronną i w Katalogu grodzisk i zamczysk w Karpatach1 został zakwalifikowany jako zamek. Na temat budowli na Łyżce krążą legendy, a jedna z nich mówi o ukryciu skarbu przez Świętą Kingę, kiedy to miała ona uchodzić przed Tatarami. Jak głosi wieść, Kinga uciekając w pośpiechu zgubiła srebrną łyżeczkę i właśnie od niej powstała nazwa wzniesienia. Zamek nadal kryje wiele tajemnic, jak choćby niezbadane dotąd lochy.
Pisząc o przyszowskich zabytkach nie można zapomnieć o dworze rodziny Żuk – Skarszewskich herbu Nałęcz. Został on wybudowany na przełomie XVI i XVII wieku (około roku 1580), przez ówczesnego dziedzica Przyszowej Andrzeja Wierzbięty. W późniejszym okresie dwór stał się własnością rycerskiego rodu Dunin – Wąsowiczów, aż w roku 1683 został sprzedany pochodzącemu z Podola Aleksandrowi Żuk – Skarszewskiemu, który zapoczątkował nowy ród dziedziców Przyszowej.2 Budynek został usytuowany na skarpie w otoczeniu drzew, głównie dębów, z dziedzińcem od strony zachodniej. Przez wieki był ośrodkiem kulturalnym i gospodarczym Przyszowej, jak również okolicznych wsi. Wskutek działań wojennych w 1914 roku zniszczona została baszta budynku, a w wyniku upływu czasu zniszczał również szesnastowieczny, drewniany lamus dworski. Po drugiej wojnie światowej dwór poddany został parcelacji. Utworzono w nim szkołę podstawową.3 W roku 1997 dwór powrócił do rodziny Żuk – Skarszewskich, którzy zamieszkali w nim po gruntownym remoncie w 2005 roku. Dwór stanowi budynek mieszkalny i uznawany jest jako zabytek oraz miejsce pamięci.
Na terenie Przyszowej w XIX wieku oprócz dworu Żuk – Skarszewskich istniały mniejsze „dworki”, miedzy innymi dworek rodzinny Tytusa Czyżewskiego w przysiółku Berdychów. Niestety żaden z nich nie zachował się do dnia dzisiejszego.4
1 J. Marszałek, Katalog grodzisk i zamczysk w Karpatach, Warszawa 1993.
2 M. Raińska, Dwory Małopolski w fotografii archiwalnej, Warszawa 2017.
3 G. Drożdż-Kęska, Z dziejów rodu Żuk-Skarszewskich herbu Nałęcz z Przyszowej, [w:] Almanach Ziemi Limanowskiej, 2003, nr 12, s. 11-13.
4 J. Wielek, Limanowa i okolice. Przewodnik, Warszawa 1987.